Kitapların en önemli kısımlarından biri önsözdür. Genellikle eserin ilk sayfasında, metinden hemen önce yer alan önsöz, kitap hakkında bize çok önemli bilgiler sunar. Bu yüzden önsöz, potansiyel okurları kitabınızı okumaya ikna etmenin mükemmel bir aracıdır.
TDK önsözü, “Kitapların giriş kısmına konulan, o eserin konusunu, amacını, işleniş biçimini anlatan yazı; sunuş, söz başı, ön deyi, dibace, mukaddime” olarak tanımlamıştır ve TDK önsöz sözcüğünü ayrı yazmaktadır. Önsöz kavramı, dilimizde iki sözcükten oluşur: ön ve söz sözcüklerinden. Ön; başlangıç anlamı taşırken, söz de metni ifade eder. Zamanla bu iki kelime birleşip dilimize yerleşmiş ve ayrı bir hüviyet kazanmıştır. Türkçede bunun gibi ayrı hüviyet kazanan tüm sözcükler bitişik yazılır. TDK’nın neden bu sözcüğü ayırdığını anlamıyorum ve bitişik yazmayı tercih ediyorum. Dil Derneğine göre de önsöz kelimesi bitişik yazılmaktadır. Bu konuda daha fazla detaya girmek istemiyorum. Çünkü yazının asıl konusu önsözün ne olduğu ve nasıl yazılması gerektiği üzerine…
Önsöz Nedir?
Wikipedia’ya göre önsöz, bir kitabın ya da edebî eserin yazarı tarafından yazılmış giriş kısmıdır. Eğer eserde bu bölüm bir başkası tarafından yazılmışsa “önyazı” adını alır. Eğer kitapta hem önsöz hem de önyazı kullanılacaksa, önyazı, yazarın önsözünden önce yer alır.
Önsöz, bir kitapta metinden önce gelen kısa bir giriş bölümüdür. Okurlar için bir başlangıç noktası işlevi görür ve yazarın düşüncelerine dair bir bakış sunar.
İyi bir yazar okuyucunun zamanını asla boşa harcamaz; iyi bir önsöz de öyle.
Önsözün Kökeni
Bu kavram antik dönemlere kadar uzanır. İlk örneklerine Antik Yunan ve Roma döneminde rastlıyoruz. Kaynağını Latince “praefatio” sözcüğünden alır. “Praefatio” önceden konuşmak anlamına gelmektedir.
Önsözün Amacı
Okurun kitabı daha iyi anlamasını ve yazarın çabasını takdir etmesini sağlar. Önsözün birden çok amacı vardır:
Yazarın Kitabı Neden Yazdığını Açıklamak
Önsözün en temel amacı, kitabın kaleme alınma gerekçesini açıklamaktır. Önsöz, şu sorulara cevap verir:
Yazar neden bu kitabı yazdı? Yazarın bu kitabı yazmaktaki temel amacı nedir?
Yazar nelerden veya kimlerden ilham aldı?
Yazar, önsözde bu sorulara cevap vererek okurun metinle bağ kurmasını sağlar ve okuru kitaba hazırlar.
Teşekkür
Yazarın kendisine katkı sağlayanlar ve destek olanlar için teşekkür edebileceği en ideal bölümdür. Editörler, yayıncılar, araştırmacılar, danışmanlar, aile üyeleri bu bölümde anılır. Teşekkür, destek olanlara gösterilen bir minnettarlık değildir sadece. Aynı zamanda kitabın hazırlanmasında gösterilen kolektif çabayı da görünür kılmaktır.
Açıklamalar
Önsözde okurun metni daha iyi anlamasını sağlayacak kitaba dair açıklamalar yapılabilir. Bu açıklamalar az bilinen kavramların ve terimlerin açıklanması, kitabın yapısına dair bilgiler olabilir. Bu açıklamalar sayesinde okur metni daha iyi anlayabilir.
Önsöz, okuyucunun ilgisini çekmenin en kestirme yoludur.
Önsöz Türleri
Yazarlar eserlerinde farklı önsöz türleri kullanabilirler. Bu türlerin seçimi tamamen yazarın kendi tercihine bağlıdır.
Kişisel Önsözler: Yazar, eseriyle ilgili kişisel deneyimlerini veya anekdotlarını paylaşır.
Tarihsel Önsözler: Eserle ilgili tarihsel bilgi verir.
Teknik Önsözler: Yazar, kitabın yöntemi, terimleri ya da araştırma süreci gibi teknik yönlere yer verir.
Önsöz Nasıl Yazılır?
Yazmadan önce önsözünüzde hangi bilgilere yer vermek istediğinizi düşünün.
Kitabı neden yazdınız? (Amacınız)
Kimden ve nelerden ilham aldınız? (İlham kaynağı)
Kitapla ilgili okurun bilmesi gerektiğini düşündüğünüz ayrıntılar neler? Nasıl araştırma yaptınız? (Bilgi)
Kimlere teşekkür etmek istiyorsunuz? (Teşekkür)
Önsöz, okurla doğrudan iletişime geçtiğiniz kısımdır.
Bu yüzden edebî eserlerinizde samimi, sade bir dil kullanabilirsiniz.
Eğer edebî olmayan bir eser kaleme aldıysanız daha resmî bir dil kullanabilirsiniz.
Okurların çoğu önsöz kısmını okumaz. Bu yüzden okurun sıkılacağı türden gereksiz ayrıntılar vermekten kaçının.
Aşırı detaylarla okuru boğmamaya özen gösterin. Sade bir dil kullanın. Önsözü kısa tutun.
Kaynaklar:
reddit.com
wikipedia.com
quora.com
https://blog.reedsy.com/guide/parts-of-a-book/preface/
https://www.britannica.com/dictionary/preface
https://blog.daisie.com/understanding-preface-definition-purpose-and-examples/